پس از خروج از تخم، جوجه ها بایستی درحرارت 30 تا 35 درجه سانتی گراد قرار گیرند. بهتر است این حرارت در زیر منبع حرارتی (لامپ هیتر، مادر مصنوعی) برای جوجه مهیا شده و اجازه انتخاب را برای جوجه فراهم آورد. در صورتی که شرایط جوی اجازه دهد می تواند جوجه را 24 ساعت بعداز درآمدن از تخم در فضای آزاد قرارداد. مراقبت از جوجه در سنین اولیه بایستی با دقت انجام شود. بهداشت سالن کاملاً رعایت شده و شب ها شرایط مناسب از نظر دما و تهویه برای جوجه ها فراهم شود. عفونت کیسه زرده از متداول ترین علل مرگ و میر جوجه ها تا سن حدود 14 روزه گی است. این عفونت می تواند از طریق تخم، دستگاه جوجه کشی، بندناف و نیز غذا و خوردن مدفوع(از طریق روده) به کیسه زرده منتقل شود. عدم جذب به موقع کیسه زرده باعث عفونت و مرگ جوجه خواهد شد. هرگونه استرس نیز می تواند شرایط را برای باقی مانده کیسه زرده در بدن جوجه و عفونت آن فراهم نماید. از دیگر علل مرگ و میر در جوجه ها را می تواند عفونت های باکتریایی، اسهال و مشکلات فیزیکی پانام برد. غذا 24 ساعت بعداز هچ بایستی در اختیار جوجه قرار گیرد. غذا بایستی دارای انرژی و پروتئین بالا و از نظر املاح معدنی وویتامین ها بالانس باشد. چند روزی طول می کشد تا جوجه خوردن آب و غذا را بیاموزد واین مدت زمان کافی را برای جذب کیسه زرده فراهم می نماید. قرار دادن یک جوجه بزرگ تر در میان جوجه های تازه به دنیا آمده عمل آموختن خوردن و آشامیدن را به جوجه ها آسان می سازد. جوجه های مریض و غیرفعال را بایستی سریعاً از سایر پرندگان جدا نموده و در فضای دیگر تحت درمان قرار داد.
انباشتگی اجسام خارجی از قبیل سنگ، چوب و ساقه در پیش معده و سنگدان از دیگر عوامل مرگ و میر جوجه ها تا سن چهارماهگی می باشد. هرگونه استرس از قبیل بالانس نبودن جیره (از نظر موادغذایی ، مواد معدنی وویتامینه و غیره) نیز بیماری و عدم آرامش و سلامت پرنده می تواند به این مسأله منجر گردد. بنابراین حتی الامکان سعی شود محیط پرورش جوجه ها عاری از هرگونه اجسام خارجی باشد. واکسیناسیون جوجه ها علیه بیماری نیوکاسل در کشورمان الزامی است. تلفات ناشی از این بیماری توسط بعضی از مزارع در ایران گزارش شده است. جوجه ها به بیماری آنتروتوکسمی نیز حساس هستند. واکسیناسیون جوجه علیه این بیماری توصیه می گردد. این بیماری غیرواگیر بوده و عامل اصلی آن استرس است. (تغییرات جیره حمل و نقل، ترس، تراکم جوجه هاو....) جوجه ها به سرعت رشد کرده و درسن یک ماهگی در حدود 3 تا 6 کیلوگرم وزن دارند. با افزایش سن جوجه ها بایستی فضای بیشتری در اختیار آنان قرار داد. گردشگاه جوجه ها بایستی دارای سایبان بوده و خاک بهترین انتخاب به عنوان بستر می باشد. بستر فضای مسقف بهتر است از جنس بتن باشد تا به راحتی بتوان آن را شست وشو داد و ضدعفونی کرد. در بعضی از مزارع از سیستم حرارت زیرزمینی به عنوان منبع حرارت استفاده می نمایند.
این مسأله باعث گرمی بستر و آرامش پرنده و نیز کاهش تلفات ناشی از عفونت کیسه زرده خواهد شد. در سن سه ماهگی جوجه ها وزنی بین 20 تا 30 کیلوگرم خواهند داشت. بعداز سن 3 ماهگی جوجه ها نسبتاً مقاوم بوده و تلفات کاهش می یابد. بعداز سن 3 ماهگی بیشتر تلفات ناشی از مسائل فیزیکی است. از سن سه ماهگی تا پایان یکسالگی (زمان کشتار) جوجه ها در فضاهای محصور نگهداری می شوند. معمولاً به ازاء هر پرنده، حداقل 50 متر مربع فضای گردشگاه در اختیار قرار می گیرد. فضای سایبان برای هرپرنده نیز 5 متر مربع است. بنابراین بعداز سن سه ماهگی پرندگان نیاز به سالن های بسته نخواهند داشت. بعداز سن سه ماهگی پرندگان به سرما و گرما بسیار مقاوم هستند. پرندگانی که به عنوان مولد انتخاب می شوند بعداز سن یکسالگی از جیره های نگهداری استفاده می نمایند.
تغذیه در جوجه های شترمرغ
تغذیه جوجه شترمرغها مسئله ای بسیار مهم جهت آغاز و تداوم رشدی خوب و موثر است که در دراز مدت می تواند بر روی آینده تولیدی پرندگان نیز بسیار موثر باشد. در طی سه ماه اول، پرورش، جوجه‌ها بسیار حساس بوده و درصد تلفات آنان بیشتر از سنین دیگر می‌باشند. برای به حداقل رساندن تلفات رعایت کامل بهداشت و تغذیه مناسب و دقیق امری ضروری است. برای دستیابی به بازده بیشینه در امر خوراک دهی پرندگان می توان از راه کارهائی ساده استفاده نمود که در ادامه مقاله به برخی از آنها اشاره می گردد:
استفاده از سنگریزه در خوراک
به‌منظور خرد شدن غذا در سنگدان، شترمرغ نیاز به تکه‌های کوچک سنگریزه دارد. تا زمانی‌که جوجه‌ها از طریق گردش و چرا به چنین منابعی دست نیافته‌اند بایستی به غذای آنان سنگریزه اضافه گردد. سنگریزه‌ها بایستی نصف اندازه ناخن انگشت پرنده باشند. برای جوجه‌های تازه متولد شده این اندازه در حد یک دانه برنج است.
بعضی از پرورش‌دهندگان، سنگریزه یا ماسه زبر و خشن را به‌طور آزاد در اختیار جوجه‌ها قرار می‌دهند (شن و ماسه باید کاملاً خشک باشد) و بعضی دیگر به‌دلیل ترس از انباشتگی معده یا روده حیوان قویاً این روش را رد می‌نمایند. آنها اضافه نمودن این مواد را به جیره ترجیح می‌دهند. ? تا ? سنگریزه کوچک برای هر جوجه در روز کافی به‌نظر می‌رسد. البته برخی منابع نیز سنگریزه را فقط بعد از سه هفتگی پیشنهاد می‌کنند. توجه داشته باشید که سنگ‌های صنعتی به‌دلیل امکان بروز یبوست نبایستی مورد استفاده قرار گیرند.
ویتامینها
اضافه نمودن ویتامین‌های محلول به آب آشامیدنی براساس دستورالعمل مصرفی کارخانه در دو تا سه هفته اول پرورش جوجه برای افزایش مقاومت در مقابل بیماری‌ها، توصیه می‌گردد. بسیاری از ویتامینها تاثیرات مستقیم یا غیر مستقیم در رشد و بازده پرندگان دارند. به طور مثال در هنگام بروز استرسهای گوناگون از قبیل استرسهای گرمائی استفاده از ویتامین C می تواند تاثیرات بسیار خوبی در کاهش اینگونه تنشها داشته باشد.
خوراندن کود
فلورمیکروبی لازم جهت هضم میکروبی در روده کور و بزرگ جوجه در اولین روزهای زندگی شکل می‌گیرد. در حیات وحش این فرآیند با بلعیدن مدفوع والدین به‌عنوان اولین غذا صورت می‌پذیرد. کود حاوی جمعیت باکتری‌های مورد نیاز پرنده است. به این منظور بعضی از پرورش‌دهندگان کود تازه پرندگان بالغ را برای جوجه‌ها توصیه می‌نمایند. البته خطر انتقال انگل‌های روده‌ای و عوامل بیماری‌زا به جوجه‌ها وجود دارد (در برخی کشورها خوراندن کود ممنوع است). حداقل برای جلوگیری از انتقال انگل‌ها و عوامل بیماری‌زای خاص شترمرغ، بعضی از پرورش‌دهندگان، کود تازه گاو را پیشنهاد می‌نمایند. این روش مورد بحث بسیار بوده و توسط بعضی از پرورش‌دهندگان رد شده است.
در طی روزهای اول زندگی، جوجه‌ها مدفوع خود را می‌خورند که این امر باعث بروز مشکلات بهداشتی فوق‌الاشاره می‌شود. برای جلوگیری از این خطرات، مدفوع بایستی مرتباً جمع‌آوری گردد. در بعضی از مزارع آمریکا جوجه‌ها ابتدا روی توری‌های فلزی پرورش می‌یابند تا مدفوع از دسترس آنها خارج گردد.
آب آشامیدنی
به همراه اولین وعده غذا در دو یا سه روزگی، بایستی آب نیز در اختیار جوجه‌ها قرار گیرد. پرندگان بایستی همانند غذا خوردن چگونگی آشامیدن آب را نیز یاد بگیرند. رنگی نمودن آب توسط رنگ‌های خوراکی و یا چسباندن یک عکس رنگی در داخل آبخوری باعث جذب پرندگان می‌گردد. آبخوری‌ها نبایستی در ارتفاع بلند قرار گرفته و باید توسط یک شیء سنگین (مثل یک سنگ) مهار شوند. به ازاء هر سه دانخوری، یک آبخوری در نظر گرفته می‌شود.
جوجه‌ها چه در پناهگاه نگهداری شوند و چه در محوطه باز، آب مصرفی و مدفوع و ادرار آنها بایستی کاملاً کنترل گردد. ادرار طبیعی به رنگ سفید است. انتظار می‌رود جوجه‌های ضعیف آب بیشتری خورده و در نتیجه دچار اسهال شوند. در این صورت پیشنهاد می‌شود ? تا ? بار در روز و به مدت محدود آب در اختیار جوجه‌ها قرار گیرد. به‌عنوان یک قاعده کلی میزان آب بایستی ?/? تا ? برابر مقدار غذای کنسانتره باشد.
آبخوری‌ها بایستی به‌طور روزانه تمیز و با آب تازه پر شوند. جوجه‌ها و پرندگان در حال رشد هرگز نباید آب مانده و گرم استفاده نمایند. اگرچه هیچ‌گونه مدرک علمی در این رابطه وجود ندارد، ولی این مسئله موجب بیماری و تلفات می‌شود. بنابراین نبایستی آبخوری‌ها در معرض نور مستقیم خورشید قرار گیرند.
تغذیه جوجه‌ها با علوفه
جوجه‌ها به محض عادت به غذاخوردن، به علوفه? تازه علاقه پیدا می‌کنند، زیرا علوفه تازه محرک اشتهاء است. لذا علاوه بر غذای آردی بایستی علوفه خرد شده مثل گزنه، شبدر، یونجه و کلم سه تا چهار بار در روز اضافه گردد. به‌دلیل خطر بروز انباشتگی باید توجه داشت که در طی ماه اول فقط از برگ علوفه مصرف شده و از ساقه آنها استفاده نگردد. می‌توان بوته‌ها تازه یونجه یا شبدر را در حدود ارتفاع سر جوجه‌ها آویزان کرد. با خوردن برگ‌ها توسط جوجه‌ها می‌توان بوته عاری از برگ را جمع‌آوری نمود. علوفه? مانده و پژمرده نیز سبب مشکلات گوارشی می‌شود. لذا علوفه سبز را بایستی به مقداری در اختیار جوجه‌ها گذاشت که در عرض دو ساعت خورده شود.
چنانچه به‌عللی دسترسی به علوفه سبز ممکن نباشد می‌توان از شبدر و یونجه خشک به‌عنوان جایگزین ااستفاده نمود. به‌هرحال علوفه خشک یا تازه بایستی به قطعات ریز خرد شوند. اندازه قطعات برای جوجه‌های جوان بایستی ? میلی‌متر و در هر صورت همیشه کمتر از طول انگشت کوچک پرنده باشد. مقدار علوفه با افزایش سن جوجه‌ها افزایش یافته و ممکن است در سن ?? هفتگی به ?? درصد میزان غذای خشک برسد.
نکاتی در مورد ساخت دان جوجه شترمرغ
علاوه‌بر خود جیره، مقادیر کمی علوفه سبز خرد شده برای تحریک اشتهاء و تأمین ویتامینها و پروتئین‌ها اضافه می‌گردد. اضافه کردن تکه‌های هویج و بالاخره تکه‌های ریز تخم‌مرغ کاملاً جوشیده و سفت شده به غذای خشک در دو هفته اول مفید بوده است.
در میان غذاهای آماده تجاری برای سایر گونه‌های حیوانی، غذای آغازین جوجه بوقلمون و جوجه مرغ (حداقل دارای ?? درصد پروتئین خام و ?/?? مگاژول در کیلوگرم انرژی قابل سوخت و ساز) به‌شرطی‌که داری داروهای ضدکوکسیدیوز یونوفور نباشد برای جوجه شترمرغها مناسب است. به‌دلیل کم بودن الیاف خام و به‌منظور بهبود بخشیدن به ساختار دان آغازین ماکیان که اغلب به‌دلیل ریزی بیش از حد برای جوجه شترمرغ مناسب نمی‌باشد باید بین ? تا ?? درصد (بسته به سن جوجه) یونجه یا شبدر ریزه شده به غذای آنان اضافه شود. همچنین به‌دلیل ناکافی بودن کلسیم و فسفر این جیره‌ها افزودن فسفات کلسیم، یا پودر استخوان یا خرده صدف و یا سنگریزه‌های آهکی توصیه می‌گردد.
